Jak dbać o swoje ciało w pracy opiekuna osoby starszej

Opieka nad seniorem wiąże się często z pracą fizyczną. Jak dbać przy tym o swój kręgosłup i postawę? Poznaj najważniejsze zasady ergonomii.

Choroba przeciążeniowa kręgosłupa i jej następstwa

Choroba przeciążeniowa najczęściej objawia się bólem w odcinku lędźwiowym lub szyjnym odcinku pleców. Towarzyszy mu napięcie mięśni przykręgosłupowych. Tych dolegliwości nie należy ignorować, ale natychmiast zająć się ich leczeniem. Choroba przeciążeniowa kręgosłupa może bowiem prowadzić do zwyrodnienia kręgów i krążków międzykręgowych. Powoduje to ucisk na nerwy, a konsekwencją jest ból, drętwienie, niedowład w dłoniach, stopach, stawach. Dolegliwościom tym mogą towarzyszyć ból i zawroty głowy, a także nudności czy szum w uszach.

Zapobieganie problemom z kręgosłupem

Myśląc o profilaktyce chorób kręgosłupa, trzeba pamiętać, że objawy najszybciej dotykają tych krążków, mięśni czy stawów, które są najbardziej przeciążone, a także - które są najsłabsze. Dlatego ich zapobieganie powinno składać się z trzech elementów:

• odpowiedniej diety, wzmacniającej stawy, mięśnie i kości,
• aktywności fizycznej, która wzmocni mięśnie, poprawi elastyczność kości i stawów, rozwinie mobilność ciała, ale także zredukuje stres, wywołujący napięcia w mięśniach,
• stosowania właściwych technik związanych z przemieszczaniem podopiecznego (transferem) oraz czynnościami wymagającymi siły fizycznej.

Równie ważne jest świadome podejście do własnych możliwości fizycznych, które mogą się zmieniać: pod wpływem wieku, przebytych chorób lub braku aktywności.

Praca przyjazna dla pleców

W tym artykule skupimy się na trzecim aspekcie profilaktyki chorób kręgosłupa, czyli na odpowiedniej ergonomii pracy. Zacznijmy od zasad, dotyczących stworzenia warunków, które będą wspierać Opiekunkę lub Opiekuna w codziennych czynnościach. Oto te najbardziej podstawowe:

• Odpowiednie obuwie. Opiekunka powinna zadbać o antypoślizgowe buty, które zapewnią podparcie z każdej strony. Powinny mieć płaską podeszwę.
• Wygodne ubranie. Strój nie może krępować ruchów, dlatego lepiej sprawdzają się części garderoby przylegające do ciała z naturalnych tkanin, jak bawełna, wełna czy len.
• Wysokość łóżka. Powinna zostać dostosowana do przeprowadzenia bezpiecznego transferu, czyli znajdować się na wysokości miednicy Opiekuna.
• Regularne wdechy i wydechy. Warto pamiętać, że praca organów wewnętrznych ułatwia podnoszenie i przenoszenie ciężarów. Zasada jest taka, że przy czynnościach, wymagających włożenia większej siły, powietrze należy wypuścić z przepony, napinając mięśnie brzucha, które stabilizują sylwetkę. Wdech powinien być pogłębiony, dochodzący przez płuca do przepony i brzucha.
• Luźne stawy. Delikatne zgięcie nóg w kolanach odblokowuje stawy, ograniczając ryzyko urazów. Ta sama zasada dotyczy ugiętych łokci, kiedy przenosimy coś ciężkiego lub asystujemy podopiecznemu.
• Minimalna odległość. Przy podnoszeniu lub przenoszeniu podopiecznego bardzo ważne jest zachowanie możliwie bliskiej odległości. Pomaga to równomiernie rozłożyć ciężar ciała. Pod żadnym pozorem nie wolno pozwalać seniorowi na chwytanie Opiekuna za szyję.
• Komunikowanie czynności podopiecznemu. Komunikacja przy przenoszeniu czy podnoszeniu seniora pozwala uniknąć stresujących sytuacji. Podopieczny, nieświadomy tego, co się dzieje, może szarpać się lub bronić. Zapowiadanie kolejnych ruchów pozwoli mu się skoncentrować, zachować spokój i współpracować z Opiekunem.
• Przygotowanie otoczenia. Usunięcie wszelkich przeszkód, jak kapcie przy łóżku, źle ustawione meble czy dywaniki, które mogą spowodować poślizgnięcie, to ważny aspekt bezpiecznej pracy. Upewnij się, że otoczenie jest dostosowane do potrzeb Twoich i podopiecznego.

Prawidłowa pozycja ciała

Właściwa technika przenoszenia wymaga znajomości prawidłowej pozycji wyjściowej. Bardzo ważne jest odpowiednie ustawienie ciała jeszcze przed wykonaniem jakiejkolwiek czynności. Sylwetka powinna być wyprostowana, nogi w pozycji rozkrocznej lub wykrocznej, cała podeszwa stopy powinna mieć kontakt z podłożem.

Równie ważne jest nauczenie się prawidłowego przesunięcia środka ciężkości podczas podnoszenia. Stosują się do tego zasady przenoszenia ciężarów:

• pewnie uchwyć ciężar, podnoś go, przytrzymując blisko ciała i powoli rozprostowując stawy stóp, kolan i bioder;
• unikaj wykonywania skrętów kręgosłupa, gdy trzymasz ciężar - obrót wykonasz, stawiając małe kroki z wyprostowanym tułowiem.

Zasady te stosuje się przy podnoszeniu wszelkich ciężkich obiektów, więc można wykorzystywać je w codziennej pracy, na przykład podczas sprzątania czy zwykłego podnoszenia przedmiotu z podłogi. By uniknąć problemów z kręgosłupem, ważne jest myślenie o nim w każdym momencie i stosowanie odpowiednich zasad ergonomii. Nie ma innego sposobu, by zapobiegać schorzeniom i bólom pleców.

Dotyczy to codziennych czynności, jak schylanie się, równomierne rozkładanie ciężaru zakupów, unikanie garbienia się, mycie podłogi w pozycji klęczącej.

Więcej o bezpiecznym transferze podopiecznego dowiesz się z wpisu: Bezpieczne unoszenie i sadzanie osoby starszej - krok po kroku

Bolą plecy? Reaguj szybko!

Stan Twojego zdrowia i kręgosłupa zależy tylko od Ciebie, dlatego dbaj o siebie i reaguj, kiedy pojawiają się niepokojące sygnały. Nigdy nie ignoruj bólu, a wszelkie objawy konsultuj z lekarzem lub fizjoterapeutą. Przyniesie to lepszy skutek niż samodzielne leczenie się maściami czy tabletkami, które ograniczają ból, ale nie likwidują źródła problemu. Przy chorobach kręgosłupa lepiej sprawdza się fizjoterapia, odpowiednie ćwiczenia i leczenie farmakologiczne, dostosowane do rodzaju schorzenia. Pamiętaj: ból świadczy o tym, że niepożądane zmiany już zaczęły postępować. Nie ignoruj ich, a zyskasz szansę, by je zahamować.