Jak zapobiegać odleżynom u osoby starszej?

Dziś wracamy do tematu, bo nierzadko opiekunki ten właśnie problem poruszaja na forach i w telefonach do agencji. Co zrobić by uniknąć powstania tego przykrego problemu?

Odleżynami zagrożone są przede wszystkim osoby stale unieruchomione. Do grupy ryzyka należą jednak również seniorzy. Według badań, aż 70% osób po 65. roku życia, walczy z odleżynami. Krążenie u osób starszych nie działa już tak sprawnie, jak u osób mlodszych, co nie pomaga w profilaktyce i zapobieganiu powstawania odleżyn.

Czym są odleżyny?

Odleżyny to uszkodzenie skóry i głębokich tkanek powstałe w wyniku długotrwałego nacisku oraz niedokrwienia. Wraz z rozwojem zmian chorobowych, mogą przybierać postać uciążliwych, niegojących się ran. Związany z nimi ból i dyskomfort znacząco wpływa na pogorszenie się samopoczucia osoby starszej. Ich profilaktyka jest więc niezbędnym elementem opieki.

Jak powstają odleżyny u osób starszych?

Mogłoby się wydawać, że odleżyny dotyczą jedynie leżących podopiecznych. Trzeba jednak pamiętać, że mogą się pojawić również w innych sytuacjach. Na przykład, kiedy senior ma zanik czucia, charakterystyczny przy chorobie cukrzycowej. Powstawaniu odleżyn może sprzyjać także terapia sterydowa, chemioterapia czy bakteryjne zmiany skóry.

Przeczytaj również: Pielęgnacja ciała seniora - o czym należy pamiętać

Profilaktykę przeciwodleżynową warto stosować także u osób z zaburzeniami świadomości, trudnościami w samodzielnym poruszaniu się oraz u seniorów z niedożywieniem.

Odleżyny u osób starszych - przebieg choroby

Miejsca, które są najbardziej narażone na powstanie odleżyn, to:

• potylica,
• łopatki,
• pośladki, kość krzyżowa i kość ogonowa,
• okolice kości biodrowej, ramiennej, udowej oraz kostki
• okolice guzów kulszowych,
• łokcie,
• pięty,
• uszy.

Rozwój zmian chorobowych przy odleżynach przebiega kilkuetapowo. Zgodnie z przyjętą klasyfikacją, wyróżnia się kilka stadiów tej choroby. W stadium początkowym leczenie przebiega dosyć szybko, o ile stosowane są odpowiednie zasady pielęgnacji podopiecznego. Trudniejsze do wyleczenia są odleżyny wyższych stadiów. Wymagają specjalistycznej opieki, nie tylko lekarza, ale także fizjoterapeuty oraz opiekunki, która na co dzień zajmuje się seniorem.

Przykładowa klasyfikacja odleżyn - pięciostopniowa skala Torrance'a:

• Pierwsza faza. Pojawiają się zaczerwienienia, które bledną po naciśnięciu. Mikrokrążenie w tej fazie przebiega jeszcze prawidłowo.
• Druga faza. Zaczerwienienie przestaje blednąć, w zamian pojawia się obrzęk i widoczne uszkodzenie naskórka. Mogą pojawić się pęcherze.
• Trzecia faza. Zmiany dotykają również tkankę podskórną. Na dnie odleżyny zbiera się czerwona ziarnina lub żółte masy tkanek.
• Czwarta faza. Dochodzi do martwicy tkanek podskórnych i otaczających. Uszkodzenie dochodzi do kości, a dno rany wypełnią masy rozpadających się tkanek i czarna martwica.
• Piąta faza. Dochodzi do martwicy powięzi i mięśni, a następnie również stawów i kości. Wewnątrz rany znajdują się rozpadające się i wyciekające z niej masy tkanek oraz czarna lub czarno-brązowa martwica. Podopieczny zagrożony jest zakażeniem całego organizmu, czyli sepsą.

Skuteczna profilaktyka odleżyn u osoby starszej

Jak zatem unikać tego uciążliwego i bolesnego schorzenia? Oto kilka porad:

• Zmieniaj pozycję podopiecznego, kiedy leży w łóżku, najlepiej co 2-3 godziny. Nie pozwalaj również seniorowi zbyt długo przebywać w pozycji siedzącej. Odleżyny powstają na skutek nacisku - dzięki zmianom pozycji ogranicza ryzyko ich powstawania.
• Unikaj wilgoci. Upewnij się, że pościel seniora jest sucha i zmieniaj ją regularnie. Jeżeli wilgoć dominuje w pomieszczeniu, warto pomyśleć o przetransportowaniu podopiecznego do innego pokoju albo usunąć przyczyny wilgoci.
• Dokładnie wycieraj skórę seniora po czynnościach pielęgnacyjnych. Nie stosuj jednak zbyt mocnego nacisku.
• Natłuszczaj skórę podopiecznego preparatami na bazie lanoliny, wazeliny lub oliwką dziecięcą.
• Codziennie rozcieraj i masuj miejsca szczególnie narażone na powstanie odleżyn, żeby pobudzić krążenie.
• Zadbaj o odpowiednią dietę, sięgając po dużą ilość warzyw, ograniczając sól i rezygnując z przetworzonych produktów. Dieta w profilaktyce odleżyn powinna być wysokobiałkowa, wysokokaloryczna i pełnowartościowa.
• Upewnij się, że podopieczny przyjmuje odpowiednią ilość płynów, które uelastyczniają skórę i poprawiają procesy regeneracji.

Przede wszystkim - obserwuj skórę seniora i informuj jego bliskich, pielęgniarkę lub lekarza o wszelkich niepokojących zmianach.

W jaki sposób rozpoznać odleżyny? Pierwszym sygnałem jest pojawienie się obrzęku w miejscu ucisku, który nasila się i sinieje. Może wydobywać się z niego płyn surowiczy, na przykład na skutek otarcia wrażliwego miejsca.

Przeczytaj również: Zmiany skórne u seniora - co mogą sygnalizować?